SHINTOIZM  |  BUDDYZM  |  KONFUCJANIZM  |  TAOIZM  |  ZEN  |  CHRZEŚCIJAŃSTWO  |  NOWE
KULTURA >RELIGIA
SHINTOIZM

Shintoizm jest religią, która narodziła się i powstała w Japonii. Jest głęboko zakorzenioną w historii starożytnej i mitologii kraju. Słowo Shinto można przetłumaczyć jako "Droga Bogów".
Podstawą religii Shinto są Kami (bogowie = siły duchowe czuwające nad domowym ogniskiem i zapewniają szczęœcie całej okolicy), które kryją się w drzewach, górach, morzu i wietrze. Może być także Kami konkretnej rzeki lub też każdego, dowolnego przedmiotu. Starożytni oddawali cześć tym siłom i żyli w harmonii z naturą.

W miarę rozwoju shintoizmu, kami poszerzyły się o przodków, bohaterów i ludzi obdarzonych szacunkiem. Główną rolę przejęli najważniejsi bogowie panteonu japońskiego: Amaterasu - bogini słońca, i Susanoo - bóg burzy.

Początkowo cześć kami oddawano pod gołym niebem. Później zaczęto budować świątynie. W niektórych domach są "półeczki bogów" - ołtarze, na których stawia się ofiary dla bóstw.

Dogmatem shintoizmu było boskie pochodzenie rodziny cesarskiej. W XIX wieku shintoizm został podniesiony do rangi religii państwowej i był nią jeszcze w okresie II wojny światowej.


POWSTANIE ŚWIATA I PANTEON SHINTOISTYCZNY.
Na początku istniały tylko 2 materie , których nie można nazwać. Owe materie były częścią wielkiej masy, w której lżejsze pierwiastki "lgnęły" do góry, a cięższe na dół.
Pierwsze "życie" narodziło się w miejscu nazywanym Takamanohara to połączenie 3 wyrazów: "hara" - pole, obszar, przestrzeń , "taka"- wysokie ; "ama"- niebo. Można to tłumaczyć jako: "Przestrzeń wysokiego nieba" I bynajmniej nie chodziło o to, że owo stworzenie ma narodzić się w niebiosach. Miejscem pojawienia się pierwszego bytu miał być obszar tuż pod sklepieniem niebieskim. Dopiero później bogowie zamieszkali niebo.

Miejsce narodzin pierwotnego bóstwa jest po dzień dzisiejszy kwestią sporną. Wiadomo tylko, że wydarzenie to miało miejsce na terenie Azji. Na początku było Kami... a kami były to trzy istoty... Trójcę tworzyły trzy kami:
- Amenorinakonushi- no- kami (Pan ogarniający wszystko na niebie) uważany jest przez niektórych teologów za "boga początku", centralne bóstwo panteonu, przez innych natomiast za interpolację chińską. Główne chramy: Siutengu w Kurume (prefektura Fukuoka) i Suitengu w Tokio.
- Takamimushi- no- kami (Zwierzchnik panujący czuwający nad niebiosami)
- Kawimusuhi- no- kami (Zwierzchnik panujący nad duchami)

Według niektórych źródeł Amenominakanushi- no- kami to bóstwo , które w istocie zostało postawione na czele panteonu wiele lat później , kiedy zaczęto systematyzować stare japońskie mity.

INNE KAMI:
Amaterasu - naczelne bóstwo panteonu shintoistycznego. Tylko w bardzo nielicznych wypadkach można podać wygląd bóstwa shintoistycznego na podstawie opisu w "świętych księgach" Kojiki i Nihongi. Na ogół bóstwa shintoistyczne maja bliżej nie sprecyzowany wygląd, a jeżeli pojawiają się w malarstwie czy rzeźbie, to są to indywidualne wyobrażenia poszczególnych artystów. Chramy shintoistyczne w zasadzie unikają przedstawień plastycznych.). Bogini zrodzone z lewego oka demiurga Izanagi i wyznaczona przez niego do panowania na Wysokiej Równinie Niebios. Imię jej oznacza "świecącą na niebie"; jest ona uosobieniem słońca. Zesłała swojego prawnuka Ninigi na ziemię do Japonii celem ustanowienia cesarstwa japońskiego. Głównym chramem Amaterasu jest Ise-jingu (prefektura Mie), gdzie jest czczona w "przybytku wewnętrznym" (naiku). Symbolem bogini jest lustro.

Amenouzume - bogini znana z wesołego usposobienia. Poślubiona bogu Sarutahiko, dała początek rodowi mimów. Uważana jest za prekursorkę tańców hieratycznych kagura. Łączy się ją często z kultami fallicznymi. W kultach synkretycznych bywa przedstawiana w ikonografii jako towarzyszka siedmiu bogów szczęścia.

Benten (Benzaiten) - bogini zaliczana do zespołu siedmiu bogów szczęścia. Opiekunka urody, bogactwa, muzyki. Identyfikowana bywa z hinduską Saraswati, uważana też za rodzimą córkę boga mórz, a także za jedną z sannyoshin Ichikishimę. Wysłannikiem Benten jest biały wąż. Ważniejsze chramy: Chikubushima-jinja na wyspie Miyajima (morze wewnętrzne), Enoshima-jinja na wyspie Enoshima.

Bishamon (Bishamonten) - jeden z siedmiu bogów szczęścia, opiekun bogactwa. Identyfikowany bywa z hinduistycznym dewą Kuberą, a przyjęty został z mitologii buddyjskiej, gdzie występuje jako strażnik północy Waiśrawana. W ikonografii przedstawiany jest w zbroi i hełmie. W jednej ręce trzyma dzidę, w drugiej złotą pagodę.

Daikoku - jeden z siedmiu bogów szczęścia, którego specjalnością jest pomnażanie bogactwa jego wyznawców. Przyjęty z hinduistycznego panteonu Mahakala został zidentyfikowany z rodzimym Ôkuninushim. Wyobrażany jest jako mężczyzna o zażywnych kształtach siedzący na dwóch workach wypełnionych ryżem i z jednym workiem zarzuconym na plecy. W prawej dłoni trzyma "młotek szczęścia", palce lewej natomiast miewa ułożone w figę, co jest symbolem aktu płciowego. Wysłannikiem Daikoku jest biały szczur.

Ebisu - jeden z siedmiu bogów szczęścia, patron kupców, rybaków, rolników. Bywa identyfikowany z Kotoshironushim, synem Okuninushiego i w tym charakterze czczony jest między innymi w Miho-jinja (prefektura Shimane). Według innych wersji teologicznych jest on nieudanym dzieckiem pary demiurgów spławionym przez niezadowolonych rodziców w koszyku na morze. Wyobrażany jest jako roześmiany osobnik z wędką w ręce i rybą pod pachą.

Fukurokuju - jeden z siedmiu bogów szczęścia, opiekun bogactwa i długowie-czności. Przyjęty został z mitologii chińskiej, gdzie występuje jako pustelnik taoistyczny. Wyobrażany jest z nienaturalnie wydłużoną czaszką. W ręce trzyma laskę ze zwojami tekstów. Wysłannikiem Fukurokuju jest biały żuraw.

Hotei - jeden z siedmiu bogów szczęścia zwany także "śmiejącym się Buddą". Opiekun artystów, rzemieślników, kupców i gejsz. Przejęty z mitologii chińskiej, wyobrażany jest w postaci grubego, roześmianego mnicha z workiem, w którym nosi przeróżne skarby.

Inari - bóstwo "obradzające ryżem", jedno z najpopularniejszych w Japonii. Pod tym imieniem czczone sa na terenie całego kraju rozmaite lokalne bóstwa rolnicze. Chramy i kapliczki Inari należą do najczęściej spotykanych, a charakteryzują się tym, że występują w nich posągi lisów. Lisy bowiem uważane są za wysłanników Inari. Najważniejsze chramy: Fushimi-Inari-jinja w Kioto, Toyokawa-Inari-jinja w Toyokawa (prefektura Aichi). Bóstwo Inari bywa też identyfikowane z boginią Toyouke czczoną w Ise-jingu.

Izanagi i Izanami - para demiurgów, która zrodziła wyspy japońskie, a następnie licznych bogów. Izanami umarła wskutek obrażeń odniesionych w trakcie rodzenia boga ognia. Odeszła do kraju ciemności, gdzie ją odszukał Izanagi. Nie udało mu się jednak zabrać do krainy żywych. Sam po powrocie z kraju ciemności dokonał ablucji, w czasie których powołał do życia boginię Amaterasu, bogów Susanoo i Tsukiyomi oraz wiele innych bóstw. Głównym chramem pary demiurgów jest Shirayamahime-jinja na górze Hakuzan (prefektura Ishikawa), stąd liczne chramy, w których naczelnymi bóstwami są Izanagi i Izanami, nazywa się Hakuzan

Jimmu-tennô - cesarz Jimmu uważany za pierwszego ziemskiego władcę Japonii. Syn Hikonagisatakeugayafukiaezu i Tamayori. Imieniem jego było Kamuyamatoiwarehiko. Według Nihongi wyruszył z Kyushu w 667 p.n.e. na podbój centralnej Japonii. Po paru latach akcji pacyfikacyjnej założył stolicę w Kashiharze i tam przyjął godność cesarską w 660 p.n.e. Głównym miejscem kultu jest Kashihara-jingu.

Jurôjin - jeden z siedmiu bogów szczęścia, taoistyczny pustelnik uosabiający długowieczność. Wyobrażany jest jako sędziwy starzec z laską, do której przywiązany jest zwój. Czasem towarzyszy mu czarny jeleń - symbol długowieczności.

Kanno-bosatsu - buddyjski bodhisattwa Awalokiteśwara, spirytualny syn buddy Amidy. Do Japonii przybył z Chin, gdzie pod imieniem Kuan Yün czczony jest jako osoba płci żeńskiej, bogini miłosierdzia. W Japonii Kannon najczęściej uważana jest za boginię, ale na wizerunkach ma cechy mieszane - czasem bardziej przypomina mężczyznę, czasem kobietę. Uzasadnieniem teologicznym tego faktu jest założenie, że bodhisattwa stoi na takim stopniu doskonałości, na którym sprawy płci nie mają znaczenia. Kannon opiekuje się wszystkimi ludźmi potrzebującym pomocy, zwłaszcza zaś chorymi, słabymi, ubogimi oraz matkami w ciąży. Wskazuje wszystkim drogę do wyzwolenia i aby skutecznie działać potrafi przybrać trzydzieści trzy różne osobowości. Do najczęściej spotykanych wyobrażeń należą: Shô-Kannon, Juichimen-Kannon (Kannon o Jedenastu Twarzach), Senju-Kannon (Tysiącoręka Kannon). Świątynie Kannon są bardzo liczne w całej Japonii.

Kappy - ziemnowodne stworzenia wzrostu około metra, na plecach mają żółwie skorupy, a na głowach wgłębieniach zawierające płyn, który pozwala im przebywać pod wodą. Twarze kapp są połączeniem rysów małpy i kota. Ręce i nogi wyglądają jak kończyny żaby zakończone pazurami. Kappy są złośliwe i lubią porywać ludzi w głębiny.

Ningyo - syreny, które płaczą perłami. Stworzenia ziemnowodne życzliwe ludziom. Zjedzenie mięsa syreny zapewnia wieczną młodość.

Ninigi - prawnuk bogini Amaterasu zasłany przez nią na ziemię, aby przejąć Japonię pod władzę niebian. Wraz ze swoją drużyną zstąpił z Wysokiej Równiny Niebios na górę Takachiho na Kyushu. Główny chram: Kirishima-jingu (prefektura Kagoshima) przeniesiony z góry Takachiho.

Okame - postać czczona jako "bogini wielorakiego szczęścia". Opiekuje się zwłaszcza młodymi małżeństwami i kobietami w ciąży, ale pomaga też wielu innych sytuacjach życiowych. Wyobrażana jest jako osoba o białej twarzy zwężającej się w skroniach, z wydętymi policzkami, wąskimi oczami i drobnymi ustami. Wizerunki Okame sprzedawane są jako talizmany przynoszące szczęście.

Ôkuninushi - według licznych wersji "świętych ksiąg" syn lub potomek w dalszym pokoleniu Susanoo. Rządził w prowincji Izumo do czasu zejścia na ziemię boskiego wnuka, któremu dobrowolnie oddał władzę. Głównym miejscem kultu jest Izumo-taisha (prefektura Shimane) - jeden z najstarszych i najbardziej szanowanych chramów w Japonii.

Oni - diabły. Najczęściej spotykaną odmianą japońskich diabłów są półnagie osobniki z rogami na głowie. Paszcze mają szerokie i uszy szpiczaste. W rękach trzymają widły, czasem "młotek szczęścia". Charaktery diabłów bywają bardzo różne - od krwiożerczych po łagodne i śmieszne. Opowieści o diabłach są liczne w folklorze.

Sannyoshin - żeńskie bóstwa morskie: Tagiri, Tagitsu, Ichikishima. Rzadko występują indywidualnie. Zazwyczaj czczone są pod wspólnym imieniem Sannyoshin. Liczne chramy budowane są zazwyczaj nad morzem, a zwłaszcza w rejonie Morza Wewnętrznego. Ichikishima bywa utożsamiana z Benten.

Sarutahiko - bóg o czerwonej twarzy, przeraźliwie długim nosie, z oczami jak lustra. Bóstwo falliczne. Małżonek bogini Amenouzume. Czczony często obok głównego bóstwa w chramach Inari. Sam jako główne bóstwo występuje w Sarutahiko-jinja w Ise i Tsubaki-taisha w Suzuka(prefektura Mie).

Senninowie - nieśmiertelni mędrcy, którzy posiedli moc nadprzyrodzoną.

Sukunabikona - bóstwo wielkości krasnoluda zaprzyjaźnione z Ôkuninushim. Opiekun lekarzy, zielarzy i farmaceutów. Wskazał ludziom lecznicze właściwości gorących źródeł, specjalizował się w wynajdywaniu różnych leków. Czczony najczęściej w chramach Ôkuninushiego. Sukunabikona jest głównym bóstwem między innymi w Kimbu-jinja na górze Kimbu (prefektura Yamagata), W Sakatsura-Isozaki-jinja (prefektura Ibaraki).

Sumiyoshi-sama - zbiorowe imię obejmujące trzy bóstwa (Uwatsutsunoo, Nakatsutsunoo, Sokotsutsunoo) zrodzone przez Izanagiego w czasie jego ablucji po ucieczce z Krainy Ciemności. Bóstwa morskie, których kult jest szczególnie silny wzdłuż wybrzeży Morza Wewnętrznego. Głównym chramem jest Sumiyoshi-taisha w Osace - jeden z najstarszych chramów w Japonii.

Susanő - dziki z wyglądu i charakteru bóg wiatru i burzy zrodzony z nosa Izanagiego. Długi cykl mitów "świętych ksiąg" mówi o antagonizmach między nim a jego siostrą Amaterasu. Za obrażenie bogini został skazany na banicję z Wysokiej Równiny Niebios i zszedł na ziemię w Izumo. Zabijając ośmiogłowego potwora, ocalił życie pięknej Kushiinadzie, z którą się następnie ożenił i spłodził syna Ôkuninushiego. Przekazał władzę nad rejonem Izumo synowi, a sam się usunął. Czczony jest w licznych chramach na terenie całej Japonii, bardzo często jako bóstwo morza. Do najważniejszych chramów należą: Yasaka-jinja w Kioto, Izumo-taisha (prefektura Shimane), Nishinomiya-jinja (prefektura Hyôgo).

Tengu - długonose gobliny popularne w folklorze. Mściwe i krwiożercze, chętnie mieszają się w sprawy ludzi i popierają rozlew krwi. Posiadają moc unoszenia się w powietrzu i stawania niewidzialnymi.

Tenjin - Sugawara Michizane, erudyta z IX wieku ubóstwiony jako bóg nauki, poezji i kaligrafii. Chramy mu poświęcone nazywają się Temmangu. Jest ich bardzo wiele na terenie całej Japonii. Do ważniejszych należą: Dazaifu-Temmangu na Kyushu, Kitano-Temmangu w Kioto.

Toyouke - bogini obfitego pożywienia. Występuje pod wieloma imionami (Ukemochi, Ukanomitama, Ôketsuhime, Wakamusubi i in.). Pod imieniem Toyouke czczona jest między innymi w Ise-jingu, w "przybytku zewnętrznym" (geku). Utożsamiana z Inari czczona jest w licznych chramach Inari.

Tsukiyomi - bóg księżyca zrodzony z prawego oka Izanagiego. Naraził się siostrze Amaterasu i został przez nią wygnany. Dlatego słońce i księżyc nie spotykają się na niebie.

Yamatotakeru - legendarny bohater narodowy, syn legendarnego cesarza Keikô. Walczył z "barbarzyńcami" na wschodzie (Kantô) i na południu (Kyushu). Dokonał wielu wspaniałych czynów. Poświęcone mu chramy nazywają się Ôtori.


<< WSTECZ